Dzień dobry Ludziska!
Wszystko, co dobre szybko się kończy. Weekend niestety za nami, ale nie martwcie się, to będzie wspaniały tydzień. Skoro zaczynamy go od wyczekiwanej kartkówki, do której jesteście znakomicie przygotowani, to przecież nic nie napawa nas bardziej entuzjazmem, jak dobra ocena z języka polskiego w dzienniku 😁.
Mam nadzieję, że jesteście przygotowani i gotowi do zmierzenia się z szesnastoma zadaniami ze składni, jakie dla Was przygotowałam.
Zanim przejdziemy do kartkówki, zapoznajcie się z poniższymi zasadami:
1. Klikacie link .
2. Wpisujecie swoje imię i nazwisko.
3. Podchodzicie do kartkówki wyłącznie jeden raz.
4. Jeżeli podczas testu będziecie chcieli skorzystać z internetu, kartkówka zostanie przerwana i utracicie połączenie ze stroną.
5. Wszystkie osoby, które napiszą poniżej 30 %, mogą jeszcze raz przystąpić do sprawdzianu.
6. Na udzielenie odpowiedzi macie 2 minuty.
Trzymam kciuki! Powodzenia.
Oczywiście po kartkówce zapraszam Was na zajęcia, dotyczące kolejnego ważnego zagadnienia ze składni.
Wyrazy tworzące zdania wchodzą ze sobą w różnego rodzaju związki składniowe. Na dzisiejszej lekcji zastanowimy się, jakie względem siebie są wyrazy: określane (nadrzędne) i określające (podrzędne). Są trzy możliwości:
wyraz określany i określający mogą się ze sobą zgadzać;
wyraz określany i określający mogą rządzić sobą;
wyraz określany i określający mogą przynależeć do siebie.
Otwieracie zeszyty i zapisujecie temat dzisiejszej lekcji:
Temat: Związki wyrazów w zdaniu.
Spójrzcie na poniższy przykład:
Kubuś ----(jaki?który?)---------- Puchatek
I I
wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny,
określany określający
Co się stanie, jeżeli odmienimy przez przypadki te dwa wyrazy? Spróbujmy :
M. Kubuś Ø Puchatek Ø
D. Kubusia Puchatka
C. Kubusiowi Puchatkowi
B. Kubusia Ø Puchatka Ø
N. Kubusiem Puchatkiem
Msc. Kubusiu Puchatku
W. Kubusiu Puchatku !
Za każdym razem obydwa wyrazy zgadzają się ze sobą pod względem
- przypadka, liczby i rodzaju -
Taki związek nazywamy związkiem zgody, czyli dostosowanie się wyrazu określającego do formy rzeczownika pod względem : przypadka, liczby i rodzaju.
Podmiot + orzeczenie zawsze tworzą związek zgody.
Spójrzcie na kolejny przykład:
książka ------ (czyja?)---------- koleżanki
I I
wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny,
określany określający
Co się stanie, jeżeli odmienimy te dwa wyrazy ? Spróbujmy:
M. książka koleżanki
D. książki koleżanki
C. książce koleżanki
B. książkę koleżanki
N. książką koleżanki
Msc. książce koleżanki
W. książko koleżanki !
Niezależnie od zmian, jakim ulega człon nadrzędny (określany), wymaga on użycia wyrazu podrzędnego (określającego) zawsze w określonym przypadku, liczbie i rodzaju. Można powiedzieć, że rządzi tym wyrazem.
Porównajcie :
w składni zgody odmianie ulegały oba wyrazy, a tym razem odmienialiśmy tylko jeden z nich - nadrzędny. Taki związek między wyrazami nazywamy związkiem rządu. Innymi słowy wyraz określany wymaga jednej szczególnej, jedynej formy wyrazu określającego. Zapamiętajcie również, że w składni rządu znajdują się wszelkie dopełnienia:
np. szuka - (czego?) - mieszkania D. (kogo?czego?) mieszkania
Ostatnią możliwością związku wyrazowego jest składnia przynależności. Mówimy o niej wówczas, gdy dwóch wyrazów nie możemy zakwalifikować ani jako związku zgody, ani jako związku rządu. Sytuacja taka istnieje wtedy, gdy człon podrzędny (określający) jest nieodmienny lub jest wyrażeniem przyimkowym.
np.
wesoły ---------- (jak?)------------------ bardzo (przysłówek)
I I
wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny,
określany określający
np.
wyjechali -------------(gdzie?) ------------- do przyjaciół ( wyrażenie przyimkowe)
I I
wyraz nadrzędny, wyraz podrzędny,
określany określający
Składnia przynależności występuje wtedy, gdy jeden z członów związku jest nieodmienną częścią mowy lub wyrażeniem przyimkowym.
Podsumowując powyższe informacje, posłużę się notatką graficzną zaczerpniętą ze strony pani Mai Mark- polski w rysunkach.
Domyślam się, że powyższe informacje nie wyjaśniły Wam dzisiejszego zagadnienia i chcielibyście jeszcze jaśniejszego tłumaczenia 😉.
Aby sprawdzić, w jakim związku pozostają wyrazy w zdaniu, należy :
dokonać rozbioru logicznego zdania (wykres), wyodrębnić związki i określić wyraz nadrzędny (określany) i podrzędny (określający);
jeżeli podczas odmiany obydwa wyrazy zmieniają końcówki i dopasowują się do siebie, jest to związek zgody;
jeśli wyraz nadrzędny zmienia końcówki, a wyraz podrzędny pozostaje w tej samej formie, jest to związek rządu;
jeśli wyraz podrzędny to wyrażenie przyimkowe lub nieodmienna część mowy, jest to związek przynależności.
Spróbujmy dokonać rozbioru logicznego zdania z uwzględnieniem związków wyrazowych.
Wieczorem lekko podenerwowani goście rozeszli się do swoich pokoi.
(Samodzielnie wykonajcie wykres , a następnie sprawdźcie go z poniższą odpowiedzią)
Świetnie! Teraz wypiszmy wszystkie związki składniowe:
goście rozeszli się - związek zgody ( podmiot i orzeczenie zawsze tworzą związek zgody)
podenerwowani goście - związek zgody (ponieważ się odmienia np. D.podenerwowanych gości, C.podenerwowanym gościom, itd.)
podenerwowani lekko - związek przynależności ( ponieważ lekko to przysłówek)
rozeszli się wieczorem - związek rządu (odmienia się tylko jeden człon tego związku)
rozeszli się do pokoi - związek przynależności (ponieważ do pokoi to wyrażenie przyimkowe)
swoich pokoi - związek zgody ( ponieważ się odmieniają : D.swoich pokoi; C.swoim pokojom, itd.)
Czy dalej uważacie, że jest to trudne?
Mam nadzieję, że jutrzejsze zajęcia rozwieją ewentualne wątpliwości.
Dzisiejsze zajęcia kończymy, proszę Was, abyście zrobili z notatkę oraz przepisali wykres wraz ze związkami składniowymi do zeszytu.
Miłego poniedziałku! Nie zapomnijcie jutro złożyć życzenia Waszym Mamom. 😉
Comments