Drodzy uczniowie!
Przed nami kolejny piękny dzień zmagań z częściami zdania😁 . Mam nadzieję, że powoli zaprzyjaźniacie się z nimi, tym bardziej że każdego dnia dowiadujecie się o nich kolejnych informacji. Nie martwcie się, Wasze starania nie pójdą na marne. W przyszłym tygodniu będziecie mieli okazję wykazać się zdobytą wiedzą, ponieważ na horyzoncie pojawia się widmo kartkówki z części zdania.
Oczywiście poinformuję Was o dokładnym terminie kartkówki.
Wracając do zajęć, bohaterem dzisiejszej lekcji będzie dopełnienie i sposoby jego wyrażania.
Otwieracie zeszyty i zapisujecie temat dzisiejszej lekcji.
Temat: Części zdania - dopełnienie.
Proszę, abyście w trakcie lekcji, notowali w swoich zeszytach najważniejsze informacje.
DOPEŁNIENIE to część zdania określająca czasownik, a niekiedy także przymiotnik lub przysłówek. Wiele czasowników otwiera obok siebie dwa miejsca: jedno dla podmiotu, a drugie dla dopełnienia:
CZYTAĆ: ktoś – czyta – coś (Janek – czyta – gazetę),
MYŚLEĆ: ktoś – myśli – o czymś (Janek – myśli – o wakacjach),
PRZYGLĄDAĆ SIĘ: ktoś – przygląda się – czemuś (Janek – przygląda się – wystawie).
Dopełnienie odpowiada na pytania przypadków zależnych (czyli wszystkich poza mianownikiem i wołaczem): kogo, czego?, komu, czemu?, kogo, co?, z kim, z czym?, o kim, o czym? Jest najczęściej wyrażane przez pojedynczy rzeczownik lub wyrażenie przyimkowe z rzeczownikiem. Dopełnienie zawsze ma formę gramatyczną narzuconą przez nadrzędny wobec niego czasownik. Trzeba jednak pamiętać, że zamiast rzeczownika w funkcji dopełnienia może się pojawiać zaimek:
Myślę (o kim?) ← o tobie, o niej, o was.
Przyjaźnię się (z kim?) ← z tobą, z nią, z wami.
Dopełnienia dzieli się na bliższe i dalsze.
Dopełnienie bliższe zwykle odpowiada na pytanie biernika (kogo, co?). Pozostałe formy rzeczownika tworzą dopełnienie dalsze.
Dopełnienie bliższe odpowiada na pytanie biernika (kogo? co?) i ma jego formę:
Widzę (co?) ← ciekawą fotografię, piękną rzeźbę, ładny obraz.
Dopełnienie bliższe przy zmianie formy orzeczenia ze strony czynnej na bierną staje się podmiotem np. „Brat kupił (kogo? co?)komputer”, „Komputer został kupiony przez brata”.
Aby sprawdzić, czy zrozumieliście, wykonamy wspólnie krótkie zadanie, które Wy zapisujecie w zeszycie.
Zad.1. Wypisz dopełnienia i przekształć podane zdania na zadania z czasownikami w stronie biernej.
a) Rodzice kupili dziecku książkę.
Wykres tego zdania wygląda następująco :
dopełnienia : kupili (co?) książkę (pytanie biernika kogo?co?) ; kupili (komu?) (pytanie celownika komu?czemu?)
Mamy tu dwa dopełnienia, obydwa są określeniami orzeczenia. Zamieniamy teraz to zdanie ze strony czynnej na bierną.
Książka została kupiona dziecku przez rodziców.
Zwróćcie uwagę, jak zmienił się wykres zdania.
Zauważcie, że jedno z dopełnień (książkę) zmieniło swą funkcję w zdaniu! Stało się podmiotem (książka), a drugie (dziecku) pozostało na swoim miejscu. Zatem dopełnienie (książkę) nazywamy dopełnieniem bliższym, ponieważ przy zmianie ze strony czynnej na bierną, stało się podmiotem.
Oto i cała filozofia dopełnienia bliższego. Tłumaczenie może wydać się Wam zawiłe, jednakże podążając za powyższym przykładem, wprawicie się i nigdy już nie będziecie mieć problemu z rozpoznaniem go w zdaniu.
Sprawdźcie, czy zrozumieliście, wykonując quiz na wordwallu:
Przejdźmy teraz do drugiego rodzaju dopełnienia, czyli dopełnienia dalszego.
Dopełnienie dalsze odpowiada na pytania dopełniacza, celownika, narzędnika i miejscownika i ma ich formę:
Przyglądam się(czemu?) ← ciekawej fotografii, pięknej rzeźbie, ładnemu obrazowi.
Zwróćcie uwagę na poniższe zdanie :
Michał pożyczył Oli zeszyt do polskiego. (zdanie w stronie czynnej)
dopełnienie : pożyczył (komu?czemu?) Oli, pożyczył (kogo?co?) zeszyt
Zmieniamy teraz zdanie na stronę bierną.
Zeszyt do polskiego został pożyczony Oli przez Michała .(zdanie w stronie biernej)
Jak widzicie, dopełnienie Oli, mimo zmiany strony nie stało się podmiotem, więc jest to dopełnienie dalsze.
Pamiętajcie, że są również zdania, w których nie da się zamienić strony czynnej na bierną. W takich przypadkach wiadomo, że będziecie mieć do czynienia, wyłącznie z dopełnieniem dalszym.
Sprawdźcie, czy zrozumieliście dzisiejszy temat. Klikajcie w załączony link i wykonajcie zadanie 3. (dotyczące rodzajów dopełnienia) w formie online. Program wskaże Wam ewentualne błędy.
Oczywiście, jeżeli po dzisiejszych zajęciach w dalszym ciągu nie jesteście pewni, co do rodzajów dopełnienia, zapraszam do wysłuchania krótkiego wykładu. Link znajduje się poniżej.
Myślę, że zajęcia mogę uznać za zakończone. Na dziś mój czas dobiegł końca, a nawet mam wrażenie, że przeciągnęłam lekcję, zostawiając Was na przerwie 😋.
Zajęcia uważam za zakończone. Miłego dnia życzę, delektujcie się wolnym popołudniem .
Komentar